Belə bir sual doğur: insanın özünəinamı real nailiyyətlərindən başqa, nədən asılıdır? Cavab aydındır: heç nədən. Eqo. Buna görə də tez-tez sürətli yüksəlişlər ardınca fəlakətli enişlər izləyirik.
Mədəni dəyərlərimiz, demək olar, həmişə bizi təsdiqdən asılı vəziyyətdə salmağa çalışır, bizim konkret ad daşımağımızı və emosiyalarımız tərəfindən idarə olunmağımızı istəyir.
Tez-tez “vedrədəki xərçənglər” sindromu olaraq adlandırılan cır zehniyyəti, fərdlərin paxıllıq, qısqanclıq və ya etibarsızlıq üzündən uğur qazanan və ya irəliləyən başqalarını aşağı çəkməsi və ya zəiflətməsi davranışının metaforasıdır.
Vedrədəki xərçənglər metaforası, iş yoldaşları və ya eyni icmanın üzvləri və ya demoqrafik oxşarlıqları olan insanların bir-birinin uğuruna qarşı dəstək olmamaya və ya ciddi şəkildə maneələri təsvir etmək üçün istifadə olunur. Bu, uğurlu olacaq bir şəxsin ətrafdakılar tərəfindən potensial olaraq geri çəkildiyi bir vəziyyəti təsvir edir. Digər deyişlə bu xərçəng vedrəsi nəzəriyyəsi də deyilir.
Psixologiyada crab bucket theory – “xərçəng vedrəsi nəzəriyyəsi” adlı mükəmməl anlayış mövcuddur. Buna qısaca izah gətirsək deməliyik ki, xərçənglər o qədər axmaq canlıdır ki, vedrədə olan xərçənglərdən hər biri ayrılıqda vedrədən çıxa bilər. Lakin onlardan biri vedrədən çıxmağa çalışdıqda digərləri ondan yapışaraq onu aşağı dartırlar.
Səbətə qoyulan xərçəng asanlıqla səbətdən çıxa bildiyi halda, xərçənglərin sayı çoxaldıqda səbətdən çıxmaq istəyən xərçənglər başqa xərçənglər tərəfindən aşağı dartılır ki, heç bir xərçəng səbətdən çıxmasın. İki və ya daha çox xərçəngi səbətə qoyan adam, onların çıxa bilməyəcəyini bilir. Buna görə xərçəng səbətlərinin qapaqları yoxdur. Tək bir xərçəng qapaqsız vedrədən asanlıqla çıxa bilsə də, sayı artdıqca qaçmaq mümkünsüz olur. Çünki bir-birini yuxarı itələmək əvəzinə, bir-birini aşağı çəkib mane olur, zədələyir, zədələyirlər. Və sonda heç kim qalib gəlmir.
Mən bacarmıramsa, siz də bacarmazsınız.
Filippinlilər arasında “crab səbəti” adlandırılan və fəal yazıçı Ninotchka Rosca tərəfindən istifadə edilən konsepsiya “Məndə yoxdursa, siz də ola bilməzsiniz. Bu, “Mən uğur qazana bilməsəm, siz də bacara bilməzsiniz” kimi deyilən hekayədir. Bu hekayədəki kimi insanların bir-birlərinə qarşı istifadə etdikləri psixoloji zorakılıq səviyyəsindəki davranışlara “Crab Basket Sindromu” deyilir. Bəzi insanlar eqoist davranır və öz ambisiyalarını üstün tuturlar, uğur qazanmağın yolunu başqalarını geridə saxlamaqdan keçirlər. Əgər sizə çata bilmirlərsə, sizin də onlara çatmağınızı istəmirlər. Rəqabət emosiyaları, paxıllıq və qısqanclıqla səylərinizi pozmağa çalışırlar.
WhatsApp-dan bizə yazın